Van 18–20 juni 2015 vond in Kansas City (VS) het jaarlijkse “Cure SMA” congres plaats. Dit wetenschappelijke congres heeft tot doel wetenschappers uit de hele wereld samen te laten komen om kennis te delen, samen te werken en informatie uit te wisselen over onderzoek naar SMA.
De ontwikkeling van een behandeling voor SMA
Het onderwerp dat de meeste aandacht kreeg was de vooruitgang op het gebied van de ontwikkeling van een behandeling voor SMA. Onderzoeksgroepen en grote farmaceutische bedrijven werken al enige jaren wereldwijd samen en dit jaar konden zij van een aantal van de lopende studies voorlopige resultaten presenteren. Onderstaande afbeelding illustreert voor een belangrijk deel de huidige vooruitgang en laat zien dat er momenteel ten minste 18 verschillende medicijnen worden getest of in ontwikkeling zijn.
Afbeelding van ‘Cure SMA’, de Amerikaanse patiëntenvereniging voor mensen met SMA en organisator van het jaarlijkse ‘Cure SMA’ congres. Via: http://www.curesma.org/research/latest-advances/.
Werking van de verschillende medicijnen
Bij SMA is er sprake van een fout in het erfelijk materiaal (het DNA), waardoor mensen met SMA niet in staat zijn voldoende SMN eiwit te maken. Dit eiwit wordt normaal gesproken vooral gemaakt door het SMN-1 gen, maar bij patiënten met SMA werkt dit stukje van het erfelijk materiaal niet meer. Er is in het menselijk erfelijk materiaal een soort reservekopie, het SMN2 gen, dat zorgt voor de productie van kleine hoeveelheden SMN. De medicijnen die nu worden ontwikkeld en onderzocht voor de behandeling van SMA hebben als belangrijkste eigenschappen dat ze de fout in het erfelijk materiaal (d.w.z. in het SMN1 gen) kunnen herstellen of de functie van het SMN2 gen stimuleren. De belangrijkste 3 categorieën medicijnen die worden onderzocht, zijn de volgende:
1. Allereerst zijn er medicijnen die we het beste ‘gentherapie’ kunnen noemen. Deze medicijnen proberen de fout in het DNA te herstellen, door het defecte SMN-1 gen te vervangen. Het SMN-1-gen wordt door de medicijnen als het ware opnieuw ingebracht in de cellen van het lichaam, zodat de mensen met SMA die het middel krijgen weer voldoende SMN eiwit kunnen maken. De eerste resultaten van deze aanpak lijken veelbelovend in proefdieren, wanneer er in een vroeg stadium van de ziekte wordt begonnen met de behandeling. De eerste resultaten van behandeling in mensen lijken aan te tonen dat de behandeling geen grote gezondheidsrisico’s met zich mee brengt, maar over de werkzaamheid is nog onvoldoende bekend.
2. De tweede groep medicijnen richt zich vooral op het SMN-2 gen. Dit is een stukje van het erfelijk materiaal (DNA) bij mensen dat heel erg lijkt op het SMN-1 gen, maar door kleine verschillen minder goed in staat is om het benodigde SMN eiwit te maken. De therapieën die momenteel onderzocht worden heten ‘antisense-oligonucleotide (ASO) therapie’ en proberen de kleine verschillen in het SMN-2 gen te veranderen, zodat het gen wordt ‘omgevormd’ tot een SMN-1 gen. Vervolgens wordt het weer veel beter mogelijk SMN eiwit te maken. Hierdoor zouden de klachten die voorkomen bij SMA sterk verminderd kunnen worden.
Het gebruik hiervan lijkt op basis van de beschikbare gegevens veilig. Onderzoeken naar effectiviteit van het medicijn zijn in volle gang (niet in Nederland).
3. De derde groep van medicijnen waar onderzoek naar wordt gedaan, noemen we ‘kleine moleculen’ (‘small molecules’). Deze groep medicijnen zorgt ervoor dat, net als bij de eerste twee medicijngroepen, de hoeveelheid SMN eiwit dat wordt gemaakt door cellen in het lichaam toeneemt.
Van de ‘small molecules’ begrijpen we nog niet precies hoe ze werken. Twee middelen (‘Moonfish’ van Roche, ‘LMI070’ van Novartis) worden inmiddels op veiligheid en werkzaamheid getest.
Het medicijnonderzoek in de komende jaren
De resultaten van de onderzoeken die werden gepresenteerd tijdens het Cure SMA congres geven aanleiding tot enig optimisme. De verwachtingen ten aanzien van de medicijnen die nu getest worden zijn erg hooggespannen. Het is belangrijk om te benadrukken dat van geen van deze medicijnen al is aangetoond dat zowel werkzaam als veilig zijn voor patiënten. Veel medicijnonderzoekbevindt zich nog in de zogenaamde ‘preklinische fase’ (zie ook de afbeelding, kolom “preclinical: discovery”); deze zijn nog niet op mensen getest. Van de middelen die al wel op mensen worden getest (zie afbeelding, kolom “clinical development”) is duidelijk dat ze waarschijnlijk (op korte termijn) veilig genoeg zijn voor gebruik.Op dit moment weten we nog weinig over eventuele bijwerkingen en effecten op de lange termijn en de werkzaamheid,. Het zal bovendien nog zeker enkele jaren duren voordat de medicijnen uit de verschillende studies bij bewezen werkzaamheid beschikbaar zullen worden voor mensen met SMA. Zodra meer informatie bekend is, zullen we daar uiteraard over berichten op onze website.
Olesoxime
Een van de medicijnen waar de afgelopen jaren veel aandacht voor is geweest, is Olesoxime. Dit middel werd ontwikkeld door de Franse farmaceut ‘Trophos’, maar wordt momenteel verder ontwikkeld door de medicijnfabrikant ‘Roche’. In de afgelopen jaren is er ook vanuit het SMA Expertise Centrum in het UMC Utrecht en het Wilhelmina Kinderziekenhuis (WKZ) geparticipeerd aan dit onderzoek.
De eerste resultaten van de studie, die vorig jaar op het jaarlijkse SMA congres in de Verenigde Staten werden gepresenteerd, lieten zien dat het middel mogelijk kan zorgen voor stabilisatie van de spierkracht bij mensen met SMA type 2 en 3 in een periode van 2 jaar (zie hiervoor ook het eerdere nieuwsbericht op onze website). Er waren echter ook nog veel onduidelijkheden naar aanleiding van de eerste resultaten en het is lang onduidelijk gebleven wat er zou gebeuren met het middel. Olesoxime zal naar verwachting pas na 2016 beschikbaar zijn voor gebruik door mensen met SMA. De verwachting is dat Roche onderzoek zal starten in 2016 om het middel verder te testen. Zodra hier meer informatie over bekend wordt zullen we daar zeker over berichten op onze website.
Meedoen aan onderzoek
Het SMA Expertise Centrum in het UMC Utrecht doet mee aan internationale studies, waaronder ook onderzoek naar nieuwe medicijnen. Actuele informatie hierover is te vinden op onze website. Bent u geïnteresseerd in deelname aan onderzoek naar SMA of wilt u hier meer informatie over ontvangen? Neem dan contact met ons op via: smaonderzoek@umcutrecht.nl
Dit is een bericht uit het nieuwsarchief van de oude website van het SMA Expertisecentrum. Tijd en datum van plaatsing zijn onjuist.